داستان کوتاه در ایران (جلد 1)

این کتاب با هدف به دست دادن شناختی از جریان ها، سبک ها، مضامین و تکنیک های داستان کوتاه ایران در پرتو نظریه و نقد ادبی نوشته شده است و اساسا رهیافت تاریخی ندارد؛ از همین رو اشاره های تاریخی در این آثار بسیار معدود است؛ زیرا به اعتقاد او، این آثار تلاشی برای تاریخ نگاری نیست. منتقد داستان کوتاه کسی نیست که استنباط های غیرمدلل یا پسند های شخصی خود، یا اشکالات و نقصان های داستان ها را فهرست می کند. نقد محل استدلال و برهان و احتجاج است؛ نه جای اظهارنظرات دلبخواهانه؛ هم از این رو نقد داستان کوتاه و شناخت نقادانه ی سیر تحولات آن مستلزم آشنایی با - استناد به - نظریه های داستان کوتاه است. خواندن بسیاری از مطالبی که در نقد داستان در کشور ما نوشته می شود، حکایت از این دارد که بسیاری کسان داستان کوتاه را به سادگی داستانی می دانند که «کوتاه» است. این دیدگاه تقلیل گرا ویژگی های داستان کوتاه را به کلی نادید می گیرد و دو ژانر متمایز داستان کوتاه و رمان را از همه ی جهات یکسان می پندارد؛ الا این که یکی مختصر است و دیگری مفصل.» او در ادامه، دلیل نازل بودن سطح نقد داستان در ایران را به همین دیدگاه تقیل گرایانه مربوط می داند؛ از این رو در اثر تألیفی اش درباره ی داستان کوتاه در ایران با تأکید بر ضرورت شناخت شالوده های نظری داستان کوتاه به عنوان پیش شرط، نقد نظریه های این ژانر را معرفی می کند و از سویی نظریه ها را در نقد عملی گزیده ای از شاخص ترین و صناعت مندترین داستان های کوتاه نوشته شده به قلم جمعی از داستان نویسان ایران به کار می برد. او توضیح می دهد که در این اثر ضمن آوردن داستان های متمایز از نویسندگان صاحب نام و تأثیرگذار، خواننده را با نویسندگان کم تر شناخته شده اما صاحب سبک و توانمند آشنا می کند. عضو هیأت علمی دانشگاه علامه طباطبایی در مقدمه ی جلد دوم کتابش از داستان نویسان و مدرسان داستان کوتاه و محققانی که نسبت به شعر اظهار بی علاقگی می کنند، حیرت می کند؛ زیرا معتقد است که توفیق داستان کوتاه مدیون شعر کلاسیک، بویژه شعر غنایی، است و با انتقاد از نشناختن نظریه های داستان کوتاه در ایران، توضیح می دهد که این مسأله موجد دیدگاه نادرستی است که مطابق با آن، شعر و داستان دو حوزه ی نامرتبط و حتا متباین در مطالعات ادبی تلقی می شود. او اعتقاد دارد که داستان کوتاه به طور عام و و داستان کوتاه مدرن به طور خاص بیش ترین قرابت را با شعر دارد؛ نه با رمان، و از همین روست که در این اثرش نظریه های داستان کوتاه غنایی (شعرگونه) را به تفصیل معرفی می کند و با نقد مشروح چندین داستان مدرن و همچنین داستان های متعددی که متن کامل شان در کتاب نیامده، استدلال کرده است که داستان مدرن کوتاه ایرانی صبغه ای شعری دارد و نوشتن داستان شاعرانه جزو توانایی های ذاتی یا کهن الگوهای داستان ایرانی است و سرانجام تأکید می کند که شناخت ادبیات کلاسیک و پیوند زدن غنایی نویسی با مسائل جامعه ی معاصر ایرانی پیش شرط های ضروری برای دستیابی داستان کوتاه ایران به جایگاه شایسته اش در عرصه ی بین المللی است.

این کتاب با هدف به دست دادن شناختی از جریان ها، سبک ها، مضامین و تکنیک های داستان کوتاه ایران در پرتو نظریه و نقد ادبی نوشته شده است و اساسا رهیافت تاریخی ندارد؛ از همین رو اشاره های تاریخی در این آثار بسیار معدود است؛ زیرا به اعتقاد او، این آثار تلاشی برای تاریخ نگاری نیست. منتقد داستان کوتاه کسی نیست که استنباط های غیرمدلل یا پسند های شخصی خود، یا اشکالات و نقصان های داستان ها را فهرست می کند. نقد محل استدلال و برهان و احتجاج است؛ نه جای اظهارنظرات دلبخواهانه؛ هم از این رو نقد داستان کوتاه و شناخت نقادانه ی سیر تحولات آن مستلزم آشنایی با - استناد به - نظریه های داستان کوتاه است. خواندن بسیاری از مطالبی که در نقد داستان در کشور ما نوشته می شود، حکایت از این دارد که بسیاری کسان داستان کوتاه را به سادگی داستانی می دانند که «کوتاه» است. این دیدگاه تقلیل گرا ویژگی های داستان کوتاه را به کلی نادید می گیرد و دو ژانر متمایز داستان کوتاه و رمان را از همه ی جهات یکسان می پندارد؛ الا این که یکی مختصر است و دیگری مفصل.» او در ادامه، دلیل نازل بودن سطح نقد داستان در ایران را به همین دیدگاه تقیل گرایانه مربوط می داند؛ از این رو در اثر تألیفی اش درباره ی داستان کوتاه در ایران با تأکید بر ضرورت شناخت شالوده های نظری داستان کوتاه به عنوان پیش شرط، نقد نظریه های این ژانر را معرفی می کند و از سویی نظریه ها را در نقد عملی گزیده ای از شاخص ترین و صناعت مندترین داستان های کوتاه نوشته شده به قلم جمعی از داستان نویسان ایران به کار می برد. او توضیح می دهد که در این اثر ضمن آوردن داستان های متمایز از نویسندگان صاحب نام و تأثیرگذار، خواننده را با نویسندگان کم تر شناخته شده اما صاحب سبک و توانمند آشنا می کند. عضو هیأت علمی دانشگاه علامه طباطبایی در مقدمه ی جلد دوم کتابش از داستان نویسان و مدرسان داستان کوتاه و محققانی که نسبت به شعر اظهار بی علاقگی می کنند، حیرت می کند؛ زیرا معتقد است که توفیق داستان کوتاه مدیون شعر کلاسیک، بویژه شعر غنایی، است و با انتقاد از نشناختن نظریه های داستان کوتاه در ایران، توضیح می دهد که این مسأله موجد دیدگاه نادرستی است که مطابق با آن، شعر و داستان دو حوزه ی نامرتبط و حتا متباین در مطالعات ادبی تلقی می شود. او اعتقاد دارد که داستان کوتاه به طور عام و و داستان کوتاه مدرن به طور خاص بیش ترین قرابت را با شعر دارد؛ نه با رمان، و از همین روست که در این اثرش نظریه های داستان کوتاه غنایی (شعرگونه) را به تفصیل معرفی می کند و با نقد مشروح چندین داستان مدرن و همچنین داستان های متعددی که متن کامل شان در کتاب نیامده، استدلال کرده است که داستان مدرن کوتاه ایرانی صبغه ای شعری دارد و نوشتن داستان شاعرانه جزو توانایی های ذاتی یا کهن الگوهای داستان ایرانی است و سرانجام تأکید می کند که شناخت ادبیات کلاسیک و پیوند زدن غنایی نویسی با مسائل جامعه ی معاصر ایرانی پیش شرط های ضروری برای دستیابی داستان کوتاه ایران به جایگاه شایسته اش در عرصه ی بین المللی است.